بسیاری از دانش آموزان از این که درس ها را فراموش می کنند گله مند هستند.

اما چرا آن ها درس هایی را که ادعا می کنند یاد گرفته اند فراموش می کنند؟ آیا آن ها قدرت و توانایی لازم را برای یادگیری ندارند؟ چگونه می شود آن ها فراموشی خود را به حداقل برسانند؟

از آن جایی که حافظه انسان درگیر یادگیری و به خاطر سپردن مطالب است. در واقع فراموشی هم به حافظه انسان مرتبط است، نخست کمی درمورد حافظه صحبت می کنیم سپس به نحوه مطاله درست که منجر به فراموشی نشود می پردازیم.

یک برداشت عامیانه حافظه را مخزنی تصور می کند که اطلاعات آن جا ریخته شده و نگهداری می شود و در مواقع لزوم اطلاعات استخراج شده و یادآوری می شود. از نظر علمی حافظه عنوانی است در مورد توانایی انسان در یادگیری، نگهداری، یاآوری و استفاده از آن اطلاعات و دانش در مواقع لزوم.

به طور کلی انسان سه نوع حافظه دارد:

اطلاعات در این حافظه یک تا سه ثانیه دوام می آورد و گنجایش آن نسبتاً زیاد است و درصورتی که به ورودی این حافظه توجه و دقت صورت گیرد وارد حافظه کوتاه مدت میشود.

اطلاعات دراین حافظه 15تا30 ثانیه نگهداری می شود. گنجایش آن 5 تا 9 قطعه است و نوع اطلاعات آن شنیداری، رویدادی و معنایی است و دلیل عمده فراموشی در این حافظه جانشین سازی یا محو شدن اثر است. درصورتی که اطلاعات موجود دراین حافظه تکرار یا رمزگردانی شود به حافظه ی بلند مدت انتقال پیدا می کند.

اطلاعاتی که به این نوع حافظه انتقال پیدا می کند ماندگاری نامحدود دارد و گنجایش آن هم نامحدود است و اطلاعات ذخیره شده هم عمدتا ً معنایی و قدری هم شنیداری و دیداری است.

از آن جایی که تمام مطالبی که درک شده و ابعاد معنایی آن برای دانش آموز روشن شده در این حافظه قرار می گیرد لذا درک معنایی مطالب برای آن ها بسیار مهم و به خاطر سپاری آن هم آسان است. البته فراموشی در این حافظه هم به علل سرکوبی، تداخل و مشکلات بازیابی رخ می دهد، اما مقایسه میزان بازیابی آن با فراموشی قابل مقایسه نیست. بنابراین تلاش بر این است که دانش آموزان با شیوه های مناسب اطلاعات را به حافظه بلندمدت بسپارند.

حقیقت این است که بسیاری از دانش آموزان درست درس خواندن را نمی دانند. بسیاری از آن ها کلی تلاش می کنند و زحمت می کشند اما زمان یادآوی مطالب دچار مشکل می شوند. در یک مطالعه خوب و سازگار با کشفیات علمی بهتر است موارد زیر را مد نظر داشته باشیم تا ضمن یادگیری صحیح، فراموشی را به حداقل برسانیم.

مطالبی که فهمیده و استنباط می شود بهتر در حافظه می ماند. لذا باید روی معنا و مفهوم مطالب تمرکز شده و تفکر صورت گیرد.

دانش آموز هر مطلبی را که می خواند ممکن است جزئی از یک کل باشد. لذا مطالبی که زیر مجموعه یک عناوین کلی هستند باید ارتباط ذهنی داده شوند و دانش آموز بتواند بفهمد، مطالبی را که می خواند مربوط به کلیتی است که این بخش مربوط به آن است.

مطالبی که از حفظ برای خود بازگو می کنیم ماندگاری بیش تری پیدا می کند.

این شیوه ای است که مطالب حتی اگر برای شخصی بی معنی باشد از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت انتقال پیدا می کند. تمرین و تکرار باید به تدریج و با فاصله های زمانی خاص صورت گیرد.

تحقیقات نشان داده است که بعد از یک استراحت و خواب آرام انسان مطالب را بهتر یاد می گیرد. هم چنین اگر بعد از یادگیری مطلبی کمی استراحت کنیم یا به خواب برویم یادگیری با دوام تر است.

تحقیقات نشان می دهد که یادگیری باید تدریجی و در زمان های مختلف باشد. سعی در یادگیری مطالب زیاد در وقت کم منجر به فراموش می شود. برخی از دانش آموزان از این که سعی می کنند مطالب انباشته شده را بدون استراحت و در وقت کوتاه بخوانند جز فراموشی چیزی عایدشان نمی شود.

از آن جایی که انسان ها خالق تصاویر ذهنی هستند می توانند در دنیای ذهن خود برای مطالب آموخته شده تصاویر ذهنی خلق کنند که خود مبتکر آن هستند.

انسان هرمطلبی را که می آموزد می تواند دردنیای آموخته های ذهنی خود مفاهیم و مطالب به آن ها مرتبط سازد.

اگر برخی از مطالب درسی را به صورت شعر و آهنگ موزون در بیاوریم یادگیری و ماندگاری آن هم آسان و هم طولانی می شود. انسان ذاتا گرایش به هارمونی و نظم و آهنگ دارد برای همین است که بچه ها خیلی زود مطالب را که درقالب شعر و آهنگ باشند یاد گرفته و به خاطر می سپارند.

البته تمام مطالبی گفته شد فرض بر این بود که انسان برای یادگیری انگیزه و علاقه کافی داشته باشند و گرنه بدون انگیزه و علاقه مطالب بالا هم جایگاه خود را از دست خواهند داد.

هم چنین اضطراب و نگرانی و ترس اجازه نمی دهد که انسان به درستی مطالب را یاد بگیرد و در صورت یادگیری زود فراموش می شوند. بنابراین انگیزه و آرامش روحی و روانی مقدمه ای برای طی فرایندی یادگیری است.

برخی از دانش آموزان از راه تجربه و تکیه بر هوشمندی خود و به مرور زمان با موارد بالا برای یادگیری و یادسپاری و مقابله با فراموشی آشنا می شوند.

شاید با اصطلاح فرا شناخت آشنا باشید؟ فراشناخت یعنی انسان می داند که باید چگونه بداند. برای همین برخی از دانش آموزان در وجود خود یک قدرت نهفته دارند و بتدریج با گذشت زمان به این مسئله پی می برند که چگونه و از چه راه هایی باید برای یادگیری اقدام کنند.

یعنی آن ها به چگونه یادگیری خود متمرکز می شوند. فرق این دانش آموزان با دیگر دانش آموزان این است که به یک نوع خود آگاهی دست یافته اند که طی آن روش های یادگیری و یادآوری را ناخودآگاه می دانند. در حالی که همسالان آن، گویا آب در هاونگ می کوبند و از ناتوانایی خود شکوه می کنند.

بدون شک داشتن حافظه قوی ضمن این که ارثی است شدیداً به نوع تغذیه مرتبط است. لذا استفاده از آن ها حافظه انسان را برای جلوگیری از فراموشی تقویت می کند.

استفاده بیش تر از مواد گلوکز مثل خرما، عسل و شیرینی های طبیعی، هم چنین غذاهای حاوی کلسیم و فسفر مثل، لبنیات، روغن ماهی و جگر و ... ویتامین ها مثل پرتقال، هویج، گوجه فرنگی و سبزیجات تازه و هم چنین خوردن برخی از حبوبات خصوصا عدس توصیه شده است.